Počevši od 2013. godine svakog 5og decembra obeležava se Svetski dan zemljišta, ustanovljen od strane Generalne skupštine Ujedinjenih nacija. Kao dinamičan sistem sa gasovitom, tečnom i čvrstom fazon, zemljište ima ulogu da obezbedi biljci dovoljno vode i vazdiha, ali i hraniva kako bi mogla da postigne svoj genetski potencijal.

Najčešće se pitanje plodnosti svodi na to da li zemljište ima dovoljno humusa, NPK elemenata, kakva je pH vrednost. Zemljište širom naše zemlje je pod velikim pritiskom, različitih degradacionih proseca i pretnji. Postoje antropogeni, pod uticajem čoveka i prirodni, poput zaslanjivanja ili zakišeljavanja, koji dodatno mogu biti pogoršani dejstvom čoveka, navodi dr Jovica Vasin iz Instituta za ratarstvo i povrtarstvo, instituta od nacionalnog značaja za Republiku Srbiju.

Sve većom primenom plastičnih folija u poljoprivredi, neadekvatnim odlaganjem ambalaže pesticida i nepravilnom primenom đubriva sve više se zagađuje zemljište. Opadanje sadržaja organske materije čini najveću pretnju zemljištu, ističe dr Stanko Milić iz Instituta za ratarstvo i povrtarstvo.

Nivo humusa konstatno opada. Prošle godine prosečna vrednost na teritoriji Vojdovine je bila ispod 3 odsto. Degradacija se odnosi na sva zemljišta, ali u severnoj pokrajini prirodno najkvalitetnija su u južnoj Bačkoj, potez kod Srbobrana, deo ispod Fruške gore – Sremska lesna zaravan. U Banatu je raznolika situacija. Međutim, što se tiče poljoprivredne proizvodnje, uz dovoljno znanja i primene savete stručnjaka, svako zemljište može dati vrlo dobre rezultate, ističe dr Vasin.

Mere popravke zemljišta

U zavisnosti od problema definišu se mere popravke kvaliteta zemljišta.

Najzastupljeniji je degradacioni proces opadanja organske materije, te je rešenje problema đubrenje organskim đubrivom, ali zbog pada broja stoke imamo sedam puta manje stajnjaka nego što je potrebno za đubrenje, navodi dr Vasin.

Stručnjaci iz Instituta predlažu alternative poput materijala koji mogu da se kompostiraju, na primer iz pivarske industrije, industrije šećera, lekovitog bilja i drugo. Postoje i mere dugoročnog efekta koje poljoprivrednici ne primenjuju često, a koje mogu značajno doprineti popravci osnovnog poljoprivrednog resursa. Jedna od tih mera je sideracija, zelenišno đubrenje. U pitanju su biljke koje daju veliku biljnu masu u kratkom vremenskom periodu, poput leguminoza bogate azotom, a koje se zaoravaju. Poljoprivredni proizvođači izbegavaju ovo đubrivo zbog troškova goriva i semena, zauzimanja površina, a ne daje direktan tržišni proizvod, navodi dr Vasin.

Obrada bez obrade, takozvani no-till pristup zemljištu je za sada pionirski zahvat u Vojvodini, ali nove tehnologije su značajno doprinele tome da ova obrada ima smislila. Ne može da se primeni na sve biljne vrste, ali ne narušava zemljište, te čitav živi svet može da raste u njemu. Povratni efekti se dobijaju posle pet do sedam godina. Pored no-till-a postoji i konzervacijska obrada, za koju su sve dostupnije mašine, navodi dr Milić.

Analiza zemljišta

Još uvek mnogo poljoprivrednih proizvođača ne rade ni osnovnu analizu zemljišta, iako su po zakonu obavezni da je rade svake pete godine.

Referentna Laboratorija za ispitivanje zemljišta u Republici Srbiji nalazi se u Institutu za ratarstvo i povrtarstvo, koja postoji od osnivanja Instituta, od čega je prošlo 85 godina. Najveći broj analiza zemljišta se obavi od strane stručnjaka iz Instituta. Pored osnovne, postoji i dodatna analiza, koja otkriva fizičke i biološke parametre zemljišta. Mehanički sastav, struktura zemljišta, zapreminska masa, sadržaj mikroelemenata saznamo radeći dodatnu analizu, što predstavlja malo ulaganje u odnosu na to koliko se dobije.

Osnovnu i dodatnu analizu zemljišta poljoprivredni proizvođači mogu da se urade u Laboratoriji za zemljište i agroekologiju Instituta, a za sve savete mogu da se obrate stručnjacima iz Instituta za ratarstvo i povrtarstvo, instituta od nacionalnog značaja za Republiku Srbiju.