Dobro odnegovan rasad paprike
Pošto se bliži vreme rasađivanja paprike, podsećamo poljoprivredne proizvođače na važne informacije u vezi sa sadnjom i merama nege paprike na otvorenom polju tokom prvih meseci nakon rasađivanja.
Sortiment
Paprika se odlikuje velikom raznovrsnošću oblika, veličina i kvaliteta plodova, kao i načina korištenja. Zbog toga danas u svetu postoji veliki broj sorti ove značajne povrtarske vrste. Na području Srbije su oplemenjivačkim radom kreirane sorte paprike različitih tipova plodova koje se koriste za različitu upotrebu. Među njima značajno mesto su našle i sorte paprika Instituta za ratarstvo i povrtarstvo kao što su: babure (Anita, Atina, Vranjska, Novosadska bela babura), u tipu kapija – za spravljanje ajvara (Amfora, Una), paradajz paprika (Novosađanka), u tipu šipki (Plamena-blago ljuta, Krušnica), polubabure (Matica, Buketna I).
Važno znati pre rasađivanja
Paprika zahteva plodna, strukturna zemljišta, dobrog vodno-vazdušnog režima i povoljnih fizičko-hemijskih svojstava. Najbolja su plodna aluvijalna zemljišta i černozem.
Dobri predusevi za papriku su: jednogodišnje leguminoze, strnine, trave, a loši predusevi iz familije Cucurbitaceae (vrste iz porodice tikava), Solanaceae (paprika, paradajz, krompir, patlidžan i duvan).
Na istoj parceli paprika bi se trebala saditi tek nakon 4-5 godina.
Pošto se rasad paprike proizvodi u staklenicima i plastenicima, potrebno je da rasad bude okaljen, odnosno spreman na nove uslove sredine koji vladaju na otvorenom polju. Kaljenje biljaka počinje sedam dana pre sadnje smanjenjem broj zalivanja, ali se povećava zalivna norma zbog provociranja rasta korenovog sistema. Zaštićeni prostor se intenzivnije provetrava, po mogućnosti potpuno otvara, odnosno skida se folija. Foliju treba skinuti u večernjim satima, a nikako u toku dana, po jakom suncu ili vetru. Kaljenje rasada može se obaviti i sa 0,5% rastvorom kalijum-sulfata (K2SO4). Kvalitetan rasad paprike treba da ima 6–8 stalno razvijenih listova, visine stabla 15–25 cm, dobro razvijenog korenovog sistema.
Vreme rasađivanja
Paprika se rasađuje kada se srednje dnevne temperature zemljišta i temperature vazduha ustale iznad 15oC i kada prestane opasnost od kasnih prolećnih mrazeva. U našem području to je uglavnom u drugoj dekadi maja. Preranom sadnjom, kada je zemljište hladno, koren se veoma slabo razvija, a lišće posađenih biljaka žuti, čime se usporava kasniji razvoj biljaka.
Prekasnom sadnjom smanjuje se period vegetacije što može imati za posledicu ne sazrevanja plodova onih sorti koje se beru u fiziološkoj zrelosti, odnosno kada plodovi pocrvene. Isto tako kasnom sadnjom kada su visoke temperature biljke se teže primaju, češće pate od nedostatka vode.
Razmak sadnje
Ručno rasađivanje paprike
Paprika se najčešće sadi na rastojanju 50-60 x 20 cm, mašinski ili ručno. Sadnja može biti u redove ili dvorede ili višeredne pantljike, ali uvek sa jednom, a ne sa dve biljke u kućicu. Sadnja može biti i na većem rastojanju između redova, recimo na 70 cm, što zavisi od vrste kultivatora za međurednu obradu. Zbog toga sadnja mora biti gušća u redu kako bi se ostvario sklop od 80.000 do 100.000 biljaka po ha. Dubina sadnje treba da je 5–6 cm, odnosno sadi se do kotiledona ili jedan cm dublje. Nije preporučljiva dublja sadnja zbog toga što treba više vremena da se zemljšte zagreje na većoj dubini, te zbog toga duže traje primanje rasada. Kod rasađivanja izuzetno je važno postići što ravnomerniji raspored biljaka unutar reda. U sklopu ređem od optimalnog, biljke su razvijenije, daju više plodova po biljci, ali je ukupni prinos tržišnih plodova po jedinici površine manji.
U pregustom pak sklopu smanjuje se broj tržišnih plodova po biljci, plodovi su sitniji, ukupan prinos po jedinici površine se ne povećava, a povećavaju se troškovi proizvodnje zbog većeg broja potrebnih biljaka. Rasađivanje je najbolje obaviti za vreme oblačnih dana, rano ujutro ili kasno popodne.
Navodnjavanje
Zemljište za sadnju paprike mora biti povoljne vlažnosti. Treba izbegavati rasađivanje u prevlažno zemljište, jer uzrokuje žutilo i otpadanje listova. U slučaju da je zemljište suvo, dobro je izvršiti zalivanje dan-dva pre sadnje u količini 20-30 litara/m2. Kada se zemljište prosuši pristupiti sadnji. Ako se sadnja mora obavljati tokom čitavog dana, onda treba prekinuti u periodu od 13 do 16 časova i po vetrovitom vremenu. Nakon sadnje papriku ne treba zalivati velikim zalivnim normama. Ako je zemljište zaliveno pred sadnju, onda je dovoljno oko 10 l/m2. Za vreme toplog vremena zalivnu normu od 10-15 l/m2treba ponoviti 2-3 puta. Nakon ukorenjavanja papriku treba zaliti sa oko 20-30 l/m2. Nakon 5–7 dana treba izvršiti kontrolu stanja useva i popunu praznih mesta, nakon čega je potrebno opet izvršiti navodnjavanje.
Kultiviranje i okopavanje
Okopavanje biljaka paprike
Kultiviranje paprike ima za cilj obogaćivanje površinskog sloja zemljišta sa vazduhom, održavanje vlage i mehaničko uništavanje korova. Ova mera nege se obavlja u toku vegetacije, sve dok biljke ne sklope redove, a prva se obavlja dve nedelje nakon rasađivanja. Posle svakog navodnjavanja ili posle svake jače kiše treba izvršiti međuredno kultiviranje, da ne bi došlo do obrazovanja jake pokorice. Dubina prva dva kultiviranja ne sme biti veća od 3-5 cm, ostala kultiviranja treba obavljati na dubinu od 5-7 cm. Pored kultiviranja, paprika izuzetno dobro reaguje i na okopavanje. Ova mera nege je značajna da uništi korov u redu i da razrahli zemljište u zoni korenovog vrata. U toku vegetacije treba obaviti 2-3 okopavanja, na dubini 5–7 cm. Prvo okopavanje treba obaviti zajedno sa prvim kultiviranjem.
Prihranjivanje
Rezultat pravilne nege – sorta Una u fazi početka sazrevanja plodova
Pošto paprika ima dugu vegetaciju, neophodno je obezbediti dovoljno hraniva u pristupačnom obliku tokom celog vegetacionog perioda. Prihranjivanjem treba da se obezbedi ujednačeno snabdevanje biljaka hranivima tokom rasta i razvića, a naročito u vreme povećanih potreba za vodom. Stalnim navodnjavanjem povećano je ispiranje hraniva, a istovremeno je povećano i usvajanje hraniva od strane biljke. Kod paprike su potrebna dva prihranjivanja, kako sa azotom, tako fosforom i kalijumom. Prvo prihranjivanje obavlja se posle prijema biljaka sa 1/4 od ukupne količine azotnih đubriva (150–200 kg/ha KAN-a) i to 2-3 nedelje nakon sadnje. Drugo prihranjivanje obavlja se u fazi punog cvetanja i zametanja plodova 1/4 N i 1/3 P i K đubriva od ukupne količine. Posle svakog prihranjivanja neophodno je navodnjavanje, zbog unošenja đubriva u zemljište. Nakon toga treba obaviti međuredno kultiviranje i okopavanje, kako bi azot bio pristupačan biljkama. Tokom vegetacije kod paprike se može obaviti i folijarna prihrana u cilju obezbeđenja boljeg porasta i zdravstvenog stanja biljaka, dodavanjem različitih folijarnih đubriva sa makro i mikro elementima.
Mr Dario Danojević
Prof. dr Đuro Gvozdenović
Odeljenje za povrtarstvo Instituta za ratarstvo i povrtarstvo, Novi Sad