Kako Institut čuva seme prošlosti za suverenitet budućnosti
Miris tradicije i zvuk prošlosti vratili su se na polja severne Bačke. Na imanju porodice Babičković na Malom Paliću, umesto buke modernih mašina, čuo se topot konjske zaprege i glasovi ljudi koji su ručno sejali gotovo zaboravljenu sortu pšenice – “Bankut”.
Ovaj događaj, organizovan u saradnji sa udruženjima Bunjevaca sa severa Bačke, predstavlja više od pukog sećanja. Cilj je da se od vrhunskog zrna ove stare sorte umesi prvi hleb za sledeću Dužijancu, najveću proslavu završetka žetve.
Ipak, ova dirljiva slika povratka korenima ne bi bila moguća bez ključnog čuvara genetskog blaga Srbije – Instituta za ratarstvo i povrtarstvo.
Čuvar zaboravljenih šampiona
Kako je uopšte “Bankut” ponovo stigao na njivu, decenijama nakon što je nestao iz komercijalne proizvodnje?
Odgovor leži u strateškoj ulozi Instituta. Naime, “Bankut” nije obična sorta. Stvorena je davne 1931. godine ukrštanjem legendarne kanadske prolećne pšenice “Marquis”, poznate po vrhunskom kvalitetu, sa lokalnom selekcijom “Bánkúti 5”, koja potiče iz autohtone banatsko-bačke populacije pšenice.
Rezultat je bila sorta sa jedinstvenim karakteristikama koje su je učinile vodećom na ovim prostorima sve do 1970-ih. Inače, “Bankut” je poznat po izuzetno visokom sadržaju proteina (često preko 15%) i glutena (preko 40%), što mu daje vrhunska pekarska svojstva i jak, elastičan hleb. To je visoka biljka, otporna na sušu i toplotu, savršeno prilagođena ekstenzivnijim uslovima gajenja i siromašnijem zemljištu.
Međutim, ekonomija je učinila svoje. Novije, niže sorte donele su duplo veći prinos, i “Bankut” se polako povukao sa njiva, ustupivši mesto ekonomičnijim hibridima.
Ali, dok je “Bankut” nestajao sa komercijalnih polja, on je dobio novi, siguran dom u genetskoj arhivi Instituta za ratarstvo i povrtarstvo.
Nacionalna misija i prehrambeni suverenitet
Institut za ratarstvo I povrtarstvo, kao nosilac statusa institucije od nacionalnog značaja, obezbedio je originalno, sertifikovano seme “Bankuta” i omogućio da ova tradicionalna setva ponovo oživi.
I to nije samo romantični gest. Čuvanje starih i pomalo zaboravljenih sorti u banci gena jedna je od važnijih misija Instituta. To nije samo očuvanje tradicije, već temelj prehrambenog suvereniteta Srbije.
U svetu klimatskih promena, stare sorte, prilagođene ekstenzivnijim uslovima i često otpornije na stres, predstavljaju neprocenjiv genetski resurs. Geni starih sorti mogu da se koriste kako bi u nove, moderne sorte pšenice ugradili vrhunsku nutritivnu vrednost i otpornost.
Setva “Bankuta” na Malom Paliću zato je savršen simbol. Ona spaja tradiciju koju čuvaju Bunjevci sa naukom i strateškom vizijom koju neguje Institut. Prvi hleb na sledećoj *Dužijanci* neće biti samo proizvod žita; biće to hleb sačinjen od istorije, sačuvan brigom nauke i zamešen ljubavlju prema tradiciji.
Galerija fotografija
Izvor: www.subotica.com
